Sıkı para politikasının ekonomik aktivite üzerindeki etkisi 2019 yılında net olarak görüldü. 2019 yılında GSYİH yıllık yüzde 0.8 büyüdü. Bu oran 2008 küresel finansal kriz sonrası en düşük rakamdı. Bu bağlamda, 2019 yılı sıkı para politikasının sektörler üzerindeki etkilerini incelemek için uygun bir yıl olabilir. Aşağıdaki grafikte sektörel net yurt içi reel satışların 2018 yılına göre değişimi gösteriliyor. Buna göre, tüm sektörler itibarıyla yurt içi net satışlar 2019 yılında reel olarak yüzde 1.6 gerilemiş. İmalat sanayi net satışlarındaki daralma yüzde 3.6 seviyesinde.
Uygulanan politikalardan en olumsuz etkilenen sektör inşaat sektörü olmuş. Bu sektörde net satışlarda daralma yüzde 5.4’e ulaşmış. Toptan ve perakende ticarette daralma yüzde 2’yi bulmuş. Kültür, sanat ve eğlence sektöründe net satışlar yüzde 2.8 düşmüş. Bilgi ve iletişim sektörü net satışları da yüzde 0.4 kadar daralmış.
Sıkı para politikası tüm sektörleri aynı yönde etkilememiş, satışlarını reel olarak artıran sektörler de mevcut. 2019’da tarım, ormancılık ve balıkçılık sektörü net satışları yüzde 7.9 artmış. Konaklama ve yiyecek sektöründeki artış yüzde 6.9 seviyesinde. Sağlık harcamaları yüzde 4.2, eğitim harcamaları yüzde 3.1 artmış. Ulaştırma ve depolama sektöründe net satış artışı yüzde 3.2 olarak kaydedilmiş. Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme sektörü net satışlarını yüzde 4.3, madencilik sektörü yüzde 2.7 artırmış 2019 yılında.
Ana sektörlerdeki daralma toplam net satışları düşürdü
Sektörel büyüklük olarak 2019’da imalat sanayi net satışların yüzde 30’unu, toptan ve perakende ticaret yüzde 42’sini, inşaat yüzde 6’sını oluşturuyor. Dolayısıyla, bazı sektörlerde büyüme görülse bile ana sektörlerdeki daralma toplam net satışlarda düşüş yaşanmasına neden oluyor.
Mevcut koşullar altında, 2024 yılı sonbaharı ve 2025 yılı ilk yarısında, 2019 yılı kadar derin olmamakla birlikte, reel net satışlarda bir daralma yaşanması ihtimali yüksek. Sektörel ayrışmalar bire bir aynı olmasa bile benzerlikler göstereceğini düşünüyoruz. İmalat sanayi, inşaat ve perakende sektörleri için 2025 yılı zorlu bir yıl olacak. Sağlık, eğitim, enerji ve gıda gibi talep esnekliği görece düşük sektörler daha az zorlanacak.
(Kaynak: Prof. Dr. İbrahim ÜNALMIŞ – Dünya Gazetesi / “Ekonomi yavaşlarken sektörel beklentiler” başlıklı köşe yazısı)
