Balıkesir'in Ayvalık ilçesinde, 19. yüzyılda inşa edilen ancak 2001'de üretimine son verilen atıl durumdaki "Kırlangıç Zeytinyağı ve Sabun Fabrikası" restore edilerek, yaşam merkezine dönüştürülecek.
Mülkiyeti Ayvalık Belediyesine ait, 5 bin 400'ü kapalı olmak üzere toplam 20 bin 336 metrekare alana sahip tarihi binanın, "Kırlangıç Fabrikası Sosyal Yaşama Kazandırılması Geri Dönüşüm Projesi" kapsamında restorasyonu yapılacak.
Yüzyılı aşkın süreçte ilçe halkı için iş kapısı olan, Ayvalık'ın zeytinyağı ve sabununu dünyaya tanıtan tarihi fabrika, sosyal ve kültürel bir merkez haline getirilecek.
Ayvalık Belediye Başkanı Rahmi Gençer, AA muhabirine yaptığı açıklamada, zeytinyağı ve sabun fabrikası olarak kurulan binanın tarihinin 1800'lü yılların sonlarına dayandığını söyledi.
Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren, milli kahramanlardan Fazıl Doğan'ın burayı rafine fabrika haline getirdiğini anlatan Gençer, "Kırlangıç"ın özellikle 1950'li yıllardan itibaren Türkiye'nin en büyük zeytinyağı ve sabun markası haline geldiğini bildirdi. Gençer, bu mülkü Ayvalık'ın eski belediye başkanlarından Ahmet Tüfekçi'nin belediyeye kazandırdığını belirtti.
Gençer, 110 yıl hizmet veren fabrikanın işçi sayısının 350'yi bulduğu dönemler olduğunu kaydederek, "Bölgenin zeytin ve zeytinyağını hem ulusal hem de uluslararası pazarlarda önder bir şekilde tanıtan bu tesis, yaklaşık 20 yıldır kapalı. Mimarisini bozmadan, tesislerin hacimlerini büyütmeden burayı yenileyecek bir dönüşüm projesine girdik." diye konuştu.
Ayvalık'ın endüstriyel miras açısından UNESCO yolunda olduğunu, bu sürece fabrikanın dönüşümünün büyük katkı sağlayacağını vurgulayan Gençer, şöyle devam etti:
"Burası halk için bir sosyal merkez olacak. Ayvalık'ın nüfusu 1922-1923'te gerçekleşen mübadele sonrasında Girit, Midilli Adası, Selanik, Bosna ve Bulgaristan'dan gelenler ve Altınova ile köylerimizdeki yerleşik Türklerden oluşmuştur. Nüfusun büyük bir kesimi göç yoluyla geldiği için burada bir göç ve mübadele müzesi oluşturacağız. Milli mücadele yıllarında ilk kurşunun atıldığı yerlerden birisi olan Ayvalık'ın Kuvayımilliye'nin de başlangıç noktası olması nedeniyle bu alana bir kent arşivi yapacağız. Ayvalık, cumhuriyet tarihinden itibaren de zeytin ve zeytinyağı üzerine endüstriyel bir merkez. Ayvalık hem kültürü hem yaşam şekli hem de endüstriyel mirasla önemli bir kent. Tüm bunların sergileneceği bir kent arşivimiz olacak. Ayvalık aynı zamanda çok sayıda sanatçının da olduğu bir kent. İlçemizde birçok sanat galerisi var ama Kırlangıç fabrikasına da çok güzel bir sanat galerisi kazandıracağız."
Ayrıca el sanatı atölyeleri, açık ve kapalı konser salonları, restoranlar, alışveriş mağazaları ve konaklama alanlarıyla bölgenin tam bir yaşam ve kültür merkezine dönüşeceğini dile getiren Gençer, Kırlangıç fabrikasını tarihi kimliğini bozmadan halkla buluşturacaklarını vurguladı.
"Mimar Sinan Büyük Ödülü" sahibi mimar Ersen Gürsel ile 3 yıldır proje üzerinde titiz şekilde çalıştıklarını bildiren Gençer, "Proje, Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulundan geçti. Şimdi projeyi uygulamak bize düşüyor. İnşallah sonbahar aylarında çalışmalara başlayıp, bu alanı sadece Ayvalık'a değil tüm Türkiye'ye kazandıracağız. Çünkü bence bu dönüşüm projesi, Türkiye'ye örnek olacak bir projedir." ifadelerini kullandı.
Gençer, fabrikanın, Şeytan Sofrası, Cunda Adası ve eski Şehir Kulübü gibi Ayvalık'ın simgelerinden olduğunu belirterek, "Projemiz kamuoyundan çok büyük destek görüyor. Biz 3 yıldır projemizin her etabını halkımızla paylaşarak bugünlere geldik." dedi.
Eski küçük fabrikalarda yenileme başladı
Ayvalık Belediyesinin, eski Kırlangıç fabrikası büyüklüğünde başka bir mülkiyetinin bulunmadığına işaret eden Gençer, şunları kaydetti:
"Ama ilçemizde küçük eski fabrikalar var. Bunlar 'endüstriyel miras' dediğimiz, Ayvalık'ın UNESCO yolunda halkımıza bugünkü şartlarda hizmet verebilmesi adına kullanılacaktır. Yüzyıllar önce Ayvalık'ın merkezindeki eski kent oluşturulurken, sahil boyu olduğu gibi sabunhaneler, zeytinyağı fabrikaları ve bunlara ait depolarla donatılmış. Tepelerin yamaçlarına evler yapılmış. Günümüzde bu fabrikaların pek çoğu halen ayakta. Bacalarıyla, mimari dokusuyla ayakta. Bu binaların birçoğunda, restore edilmek adına dönüşüme başlanmış durumda. Kimisi otele kimisi sanat galerisine, restoranlara, kafeteryalara, iş yerlerine çevriliyor. Bu dönüşüm sürecektir. Mühim olan tıpkı eski Kırlangıç fabrikasında olduğu gibi doğru yönlendirmelerle bunları Ayvalık'a, dolayısıyla ülkemiz turizmine kazandırabilmektir."
