Toplam yatırım maliyeti 9 milyar dolar olan Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu Projesi’nin Orhangazi İznik Kavşağı’na kadar olan kısmı, bir başka deyişle; Gemlik -Orhangazi arasının 2015 yılı sonuna kadar tamamlanabilmesi için çalışmalar hızla devam ediyor.
Proje, 2009 yılında ihale edilmiş ve ihaleyi kazanan Nurol-Özaltın-Makyol-Astaldi-Yüksel ve Göçay konsorsiyumu (NÖMAYG), sözleşmeyi 27 Eylül 2010’da imzalamıştı. Daha sonra Yüksel hisselerini ortaklıktaki üç firmaya (Nurol, Özaltın, Makyol’a) devretti.
Yap-işlet-devret modeliyle 22 yıl 4 ay sonunda devredilecek pro 5,5 yılda tamamlanması planlanırken, bazı teknik sebepler ve kredi bulma sorunlarının bu süreyi öteleyeceği üzerinde tartışılıyordu. 377 km otoyol ve 44 km bağlantı yolu olmak üzere toplam 421 km uzunluğundaki projede, tartışıldığı gibi, kredi bulmakta güçlüğe düşüldü ve proje fazlara bölündü.
Akbank, Finansbank, Garanti Bankası, Halk Bankası, İş Bankası, Vakıflar Bankası, Ziraat Bankası ve Yapı Kredi Bankası’ndan oluşan sekiz Türk bankası ile projenin birinci fazının toplam 2 milyar 800 milyon dolar tutarındaki finansman ihtiyacını karşılamak için 1 milyar 400 milyon dolarlık kredi anlaşması, 15 Mart 2013 tarihinde imzalandı. Yani Faz 1 denen ilk 58 km’nin yarısını şirket yarısını da bankalar finanse etti. Daha sonra Bursa’ya kadar olan kısım için de (artı 26 km) kredi bulunabildi.
2016 yılı sonunda Gebze’den Bursa’ya otoban kullanarak gidilebilecek. Bursa’da da yol terminalin hemen yanındaki kısma, otoyola bağlanacak. Özellikle Orhangazi-Gemlik üzerinde yoğun bir çalışma devam ediyor. Faz 2 kredi dilimi için 600 milyon dolarlı bir anlaşma düzenlendi ve 25 Temmuz 2014’te yürürlüğe girdi.
Proje, Anadolu Otoyolu üzerindeki Gebze Köprülü Kavşağı’ndan Ankara yönüne yaklaşık 2,5 km sonra yapılacak bir köprülü kavşakla başlayıp İzmir Çevre Yolu üzerindeki mevcut Anadolu Lisesi Kavşağı’nda bitiyor. Proje kapsamında yaklaşık 3 km uzunluğunda bir asma köprü, toplam 18 kilometre 212 metre uzunluğunda 29 adet viyadük, toplam 5 kilometre 142 metre uzunluğunda iki tünel, 199 köprü, 20 gişe alanı, 25 kavşak, altı bakım ve işletme merkezi ve çift taraflı servis alanı inşa edilecek.
Önce asma köprünün tamamlanacak olması, İstanbul’u Bursa’ya bağlayarak buradan elde edilecek gelirle otoyol inşaatının finanse edilebilmesine de olanak sağlayacak bir ihtimal.
Bu devasa projeyle esas hedeflenen ise Gebze-İzmir arası yolculuk süresini birkaç saat azaltmak ve kentlerdeki trafik yoğunluğunu hafifletmek. Körfezin etrafını dolaştığınızda yaklaşık 90 kilometre mesafe kat ediyorsunuz. Bu, en az 1 saat 15 dakika demek; deniz yolunu tercih eder, İDO ya da BUDO’nun düzenlediği feribot seferlerini kullanırsanız aynı yolu ortalama 50-55 dakikada alıyorsunuz.
Körfez geçişi ise yolu 12 kilometreye indirerek 6 dakikada Hersek Burnu’nda olmayı vaat ediyor. Eskihisar-Topçular hattında feribot seferleri düzenleyen İDO ve BUDO’nun da projeyle ne kadar zarara uğrayacakları ve nasıl bir alternatif üzerinde duracakları bilinmiyor. Bu seferler, asma köprü ile birlikte atıl duruma düşecek gibi gözüküyor.
Günde ortalama üç şerit gidiş ve üç şerit gelişle, çift taraflı olarak 40 bin aracın geçiş yapacağı ve ayda 44 milyon dolar gelir elde edileceği hesaplanan projede köprü geçiş fiyatlarıyla ilgili astronomik rakamlar teleffuz ediliyor.
Projenin imzalandığı 2010 yılında, anlaşma o dönem feribot geçiş ücretlerinin karşılığı olan ve maksimum bedel olarak belirtilen 35 dolar artı KDV üzerinden yapılmıştı. Köprü devreye girdiğinde fiyatta bir düzenleme yapılıp yapılmayacağı belli değil.
Başından beri yüksek maliyeti ile birlikte çevreye etkileriyle de dikkat çeken proje ÇED raporundan muaf. Ama kredi görüşmelerinde ve sigorta kısmında işin bir de yurtdışı ayağı olduğu için, “çevresel ve sosyal etkileşim planı” yaptırmak mecburi olmuş.
Asma köprü yetkilileri “Şartnamesi ÇED’e benziyor” diyor. “Denizyolu ve demiryolu ulaşımı mevcut olan iki nokta arasında, bu ulaşım türlerini geliştirmek yerine, otoyol yapımına öncelik verilmesi anlaşılmaz bir durum” diyen TEMA Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Deniz Ataç sözlerine şöyle devam ediyor: Projenin güzergahına da bakarsanız, İzmit Körfezi, Hersek Burnu, İznik Gölü, Ulubat Gölü, orman alanları, zeytin alanları ve tarım alanlarından geçerken, malzeme temini için kullanılacak en az 18 adet taş ocağının (ocakların açılması, nakliye vb) çok ciddi çevresel etkileri olacak.Ayrıca İzmit Körfezi’ne yapılması planlanan üç kilometre uzunluğundaki asma köprünün, zaten mevcut sanayi tesisleri yüzünden tehdit altında olan Körfez’in deniz ortamı üzerinde etkileri olacaktır. Köprünün ayakları için yapılan kazılarda ortaya çıkan çamurun nereye deşarj edileceği, zeminde yapılan bu kazıların deniz tabanı üzerindeki etkileri gibi konular son derece önemli.
Etrafında dönen tartışmalara rağmen proje hızla ilerliyor. Tamamlandığında, öngörülen ömrü 100 sene olan, bin 550 metre ana açıklığa ve 2 bin 682 metre uzunluğa sahip köprü, dünyanın en uzun dördüncü köprüsü olacak.
