Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı, alışveriş merkezleriyle ilgili bir düzenleme yapacaklarını belirtirken, ''Bu alana ilişkin bir boşluk var'' dedi.
Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı, toptancı hallerinin mülkiyetinin hal esnafına verilebilmesine imkan sağlayacak düzenlemeye sıcak baktıklarını bildirdi.
Bakan Yazıcı, Ankara Ticaret Odası (ATO) Meclis Salonu'nda düzenlenen, ''Türkiye'de Toptancı Hallerinin Geleceği'' konulu panelin açılışında yaptığı konuşmada, Türkiye'nin, sebze ve meyve üretimine uygun iklim koşulları, doğal özellikleri ve üretim alanları bakımından önemli bir potansiyele sahip olduğunu, bu potansiyelin; ülkenin özellikle sebze ve meyve üretimi bakımından dünyada sayılı ülkeler arasında yer almasını sağladığını söyledi.
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2011 yılında Türkiye'de 27,5 milyon ton sebze, 17,2 milyon ton meyve üretildiğine işaret eden Yazıcı, ancak özellikle sebze ve meyvenin pazarlanmasında yaşanan bazı sorunların, mevcut üretim potansiyelinin kullanılmasını olumsuz yönde etkilediğini kaydetti.
Yıllık 45 milyon ton olan sebze ve meyve üretiminin neredeyse yüzde 25'inin, sevkıyat ve depolama gibi süreçlerde zayi olduğunu anlatan Yazıcı, bunun da 15 milyar liraya denk geldiğini belirtti. Bu durumun, pazarlamanın en az üretim kadar önemli olduğunu net bir şekilde ortaya koyduğunu vurgulayan Yazıcı, ''Ayrıca, böylesine büyük bir üretim potansiyeline rağmen, ürettiğimiz ürünlerin sadece yüzde 5'lik kısmını ihraç edebilmekteyiz. Öte yandan, toptancı halinde veya hale bildirilerek işlem görmesi gereken sebze ve meyvenin, sadece yüzde 30'u kayıt altında işlem görmektedir. Kayıt dışı rakam ise 23 milyar lira olarak hesaplanmaktadır. İşte, yeni Hal Kanunu ile birlikte, yaşadığımız bu sıkıntıları bertaraf etmeyi hedefliyoruz'' dedi.
-Hallerin devri-
Toptancı hallerin devriyle ilgili olarak TÜSEMKOM Başkanı Yüksel Tavşan'ın talebini dikkate alacağını anlatan Yazıcı, ''Yasanın verdiği yetki çerçevesinde kanunun uygulanmasından ötürü cezai yaptırıma sebep olacak bir fiil işlememiş olmak koşuluyla devir etme imkanını sağlayacak bir düzenlemeye sıcak bakıyoruz'' dedi. Bunun üzerine salonda bulunanlar Bakan Yazıcı'yı uzun süre alkışladı.
Diğer bir konunun rüsumlerle ilgili olduğunu anlatan Yazıcı, Türkiye'de üretilen sebze ve meyvenin tamamının toptancı halleri üzerinden pazarlanması halinde farklı eleştirilerle ve farklı sorunlarla karşılaşacaklarını anlattı. Bunun bir zorlama gibi algılanacağını ifade eden Yazıcı, şöyle konuştu:
''O zaman biz bir zorlama yapıyor olacaktık. Hal esnafına bir avanta sağlanıyor şeklinde eleştirilerle muhatap olacaktık. Onun için seçenekli bırakılmış. Piyasa mekanizmalarına ilişkin düzenleme yapmak suretiyle o alanda üreticilerin daha özgür hareket etmelerine zemin hazırlamıştır. İşte halden geçerse yüzde 1, dışarıdan satarsanız hal dışında yüzde 2 komisyon. Belki bu komisyon oranlarıyla ilgili de bir değerlendirme yapılabilir.''
Hal Kanunu'nun yeni olduğunu hatırlatan Yazıcı, her yeni uygulamada sorunlar yaşanabileceğini ancak bu sorunların paylaşımda bulunularak giderileceğini söyledi.
İthal edilen meyve ve sebzenin toptancı halleri dışında tutulmasına yönelik eleştiriler üzerine de Yazıcı, bu kanunun, bu alanı kayıt altına almayı hedeflediğini, ithal edilen ürünlerin gümrükten geçerken zaten kayıt altına alındığını belirtti.
Alışveriş merkezlerine ilişkin kanun hazırlığının daha önceki yıllarda yapıldığını ancak bu konuda yasa çıkmadığını hatırlatan Yazıcı, ''Bunun üzerinde çalışıyoruz eski tasarıları toparladık. Bu konuya ilişkin önerileri alıyoruz. Bu alana ilişkin bir düzenlemeye ihtiyaç olduğu açık. İnşallah bu düzenlemeyi de gerçekleştireceğiz'' dedi.
Esnaf ve sanatkarların ticaret yapmanın ötesinde sosyal olarak başka bir işlev gördüklerini anlatan Yazıcı, şöyle devam etti:
''Mahalle arasındaki bakkal, terzi, tamirci her neyse, bir taraftan ticaret yapar ama bir taraftan da bulunduğu yerin emin kişisidir. Yeri gelince evin anahtarını oradaki esnafa bırakırsınız. Biz esnaf ve sanatkarımızı yeni bir kimliğe de kavuşturmalıyız. Onların mekanlarını çok daha ilgi çekici ve dokuyla uyumlu aranan mekanlar haline getirecek bir proje çalışması yapmalıyız.''
-TÜSEMKOM Başkanı Tavşan-
Türkiye Sebze ve Meyve Komisyoncuları Federasyonu (TÜSEMKOM) Başkanı Yüksel Tavşan, fiziki ve idari anlamda alt yapının eksik olmasının toptancı hallerinin büyük bölümünün ciddi sorunu olduğunu söyledi.
Hal esnafının sorunlarına değinen Tavşan, hallerin modernizasyonunda eksiklikler olduğunu, yeni yasayla kiracı statüsüne düşen hal esnafının, tahsis hakkını tekrar istediğini, elektronik takip sisteminde de sorunlar yaşandığını belirtti.
Yıllarca hal esnafının, ilgili kanunun, 'Toptancı haller, kamu emlakı sayılır, kiraya verilemez' maddesi nedeniyle mülk sahibi olamadığını ifade eden Tavşan, ''Yeni kanunla bu tahsislerimiz kiraya dönüştürülmüş, o da belirli bir süreyle sınırlandırılmıştır. Yapılacak bir kaç değişiklikle tahsis haklarımız geri istiyoruz'' dedi.
Ayrıca alışveriş merkezlerinin artmasıyla küçük esnafın ticari gücünün iyice azaldığını belirten Tavşan, ''Yarın bu AVM'ler; 'biz satacağımız sebze meyveyi yurt dışından getireceğiz' derse ne yapacağız'' diye sordu. Tavşan, alışveriş merkezinin içinde pazar yeri gibi modern birimlerin oluşturulabileceğini önerdi.
1 Ocak 2012'de yürürlüğe giren 5957 sayılı 'Hal Kanunu' ile ilgili görüşlerini de dile getiren Tavşan, bu yasanın büyük kısmını desteklediklerini ifade etti.
Hal konseyinin bir an önce kurulması gerektiğini ifade eden Tavşan, hal hakem heyetlerinin yönlendirmeleriyle kayıt dışının büyük oranda önleneceğini söyledi.
-''Küçük pazar yerleri kurulabilir''-
ATO Başkanı Salih Bezci de alışveriş merkezlerinde küçük pazar yerlerinin kurulabileceğini, toptancı hallerin mülkiyetinin de hal esnafına verilebileceğini belirtti.
