Deprem kuşağında yer alan ülkemizde, eski yöntemlerle mühendislik hizmeti alınmadan yapılmış binalar büyük risk taşıyor. Buna karşın bu binaların yeniden yıkılma süreci oldukça uzun ve maliyetli. Bina güçlendirme çalışmaları ile yapının performans seviyesini yükseltmek ve iyileştirmek mümkün.
Bina güçlendirme çalışması yaptırmak isteyenler tarafından kentsel dönüşüm, bina tadilatı ve güçlendirme kavramı sıklıkla karıştırılıyor. Kulaktan kulağa dolaşan yanlış bilgilerin en az depremin etkisi kadar riskli olduğunu belirten MAPEI Genel Müdürü Selman Tarmur, bina güçlendirme konusunda doğru bilinen 5 yanlışı sıraladı:
YANLIŞ 1: BİNA GÜÇLENDİRME YERİNE BİNAYI YIKIP YENİDEN YAPMAK DAHA AZ MALİYETLİDİR.
DOĞRU: YIKIP YENİDEN YAPMAK YERİNE BİNA GÜÇLENDİRMESİ ÇOK DAHA UYGUN MALİYETLİDİR.
Çoğu ev sahibi bina güçlendirme yerine yıkıp yeniden yapmanın daha avantajlı olduğu düşünse de binanın risklerinin tespit edilerek güçlendirilmesi, yıkıp yeniden yapmaya göre her açıdan daha avantajlıdır. Çünkü bina güçlendirme maliyeti, yıkıp yeniden yapmaktan çok daha düşüktür. Yeniden yapımla gerçekleştirilen kentsel dönüşüm yaklaşık 18 ay, güçlendirme ile kentsel dönüşüm 6-8 ay kadar sürüyor. Ayrıca güçlendirme yapılması düşünülen binanın maliyeti, yıkıp yapma maliyetinin yaklaşık 1/3’üne denk geliyor. Yalnızca İstanbul’da riskli olduğu belirtilen iki milyon konutun bir milyonu, yıkıp yeniden yapma maliyetinin yüzde 40’ına veya daha düşük bir rakama güçlendirilebilir. Buradan sonuçla İstanbul’da yapılacak güçlendirme çalışmalarında maliyet yüzde 60 azaltılabilir.
BİNA GÜÇLENDİRME ÇALIŞMALARINDA DEVLET DESTEĞİNDEN FAYDALANIN
YANLIŞ 2: GÜÇLENDİRME ÇALIŞMALARI YERİNE YALNIZCA KENTSEL DÖNÜŞÜM KAPSAMINDA DEVLET DESTEĞİ VERİLİYOR.
DOĞRU: BİNA GÜÇLENDİRME ÇALIŞMALARI KAPSAMINDA DAİRE SAHİPLERİNE DEVLET DESTEĞİ VERİLİYOR.
Depreme karşı alınacak en büyük önlemlerden biri olan bina güçlendirme çalışmaları kapsamında devlet, güçlendirme çalışması yapan bina sahiplerine kira desteği sağlıyor. Desteklerden faydalanmak için risk çalışmaları ile bina güçlendirme projesinin hazırlanması gerekiyor.
RİSK ANALİZİNE YÖNELİK GÜÇLENDİRME PROJESİ HAZIRLANMALI
YANLIŞ 3: ESKİ BİNALARDA GÜÇLENDİRME ÇALIŞMASI YAPILAMAZ, HEPSİNİN YIKILMASI GEREKİR.
DOĞRU: GERÇEKLEŞTİRİLECEK YAPISAL ANALİZ SONUCUNDA BİNANIN GÜÇLENDİRMEYE UYGUN BULUNMASI DURUMUNDA, ESKİ BİNALARDA DA GÜÇLENDİRME ÇALIŞMASI YAPILABİLİR.
Eski yöntemlerde, mühendislik hizmeti alınmaksızın yapılmış veya eski yönetmeliklerin günümüz yönetmelik şartlarını sağlamamasından dolayı; binalarda deprem performans tespiti çalışması ve binaların olası depremde sergileyecekleri davranışların ortaya konulması gerekir. Binalarda yapı geometrisinin ve donatı detaylarının tam olarak elde edilmesi, yapının inşa edildiği zeminin özelliklerinin ve bölgenin depremselliğinin incelenmesi, yapının inşasında kullanılan malzemelerin dayanım özelliklerinin belirlenmesi gerekir. Bu araştırmalar sonrasında toplanan veriler bir araya getirilerek yapının matematiksel modeli oluşturularak yapısal analizleri (statik ve dinamik) yapılarak, performans sonucuna göre binanın güçlendirme için uygun olup olmadığı kararlaştırılır. Bina güçlendirmesinin yeterli olduğu projelerde, binaların yıkılmasına gerek yoktur.
YANLIŞ 4: EV SAHİPLERİ BİNANIN RİSKLİ OLUP OLMADIĞINI ANLAYABİLİR.
DOĞRU: BİNANIN RİSKLİ OLUP OLMADIĞI ALANINDA UZMAN KİŞİLER TARAFINDAN YAPILAN ÖLÇÜMLER SONUCUNDA ANLAŞILIR.
Bina sahipleri, yapılarının riskli olup olmadığını kendileri ölçemezler. Bina sahiplerinin ölçüm yaptırmadan, binalarının riskli veya çok sağlam olduklarını ifade etmeleri, gerçeği yansıtmaz. Yapıların risk faktörlerini ölçümlemek için alanında uzman inşaat mühendisleri aracılığı ile bilgilendirme amaçlı dayanıklılık raporu hazırlanması gerekir. Tespit çalışmaları kapsamında binanın kolonlarından ve zemininden alınan örnek parçalar ile analizler yapılmalı ardından güçlendirme çalışması ya da güçlendirmenin faydalı olmayacağı binalarda ise yıkıp yeniden yapmaya yönlendirilmesi gerekir.
YANLIŞ 5: BİNAYI YIKIP YENİDEN YAPMAK, YAPISAL GÜÇLENDİRMEYE GÖRE DAHA SAĞLAM OLUR.
DOĞRU: BİNA GÜÇLENDİRME ÇALIŞMALARI İLE YIKIP YENİDEN YAPILAN BİNADA AYNI STANDARTLARDA MÜHENDİSLİK HİZMETİ ALINDIĞINDAN SAĞLAMLIK DERECESİ AYNI OLUR.
Yıkıp yeniden yapılan bina ile güçlendirilen bina aynı standartlarda mühendislik hizmeti alır. Yıkıp yeniden yapılan binanın depreme dayanaklılığı ne kadarsa yapısal olarak güçlendirilmiş binada da aynı deprem güvenliği sağlanır. Yapısal güçlendirme çalışmalarında bina tamamen soyularak geriye kalan taşıyıcı sistem 2018 yılında yayınlanan son mevzuatlar kapsamında güçlendirilir. Ayrıca yeni yapılan binalarda daire başına düşen metre kare düşüş gösterirken, bina güçlendirme çalışmalarında tüm daireler metre kare kaybı yaşamaz.
