Ülkemizde enerjinin yüzde 40 civarı sanayide, yüzde 20’si ulaştırmada, kalan yüzde 35’i (bazı kaynaklara göre bu rakam 40’a çıkıyor) binalarda kullanılıyor. Binalardaki enerji tüketimine baktığımızda ise, yüzde 65’inin ısıtma, soğutma, havalandırma, yüzde 20’sinin de aydınlatma amaçlı kullanıldığını görüyoruz. Bu rakamlar, enerjimizin önemli kısmının ısıtma, soğutma, aydınlatma gibi kişisel kullanıma harcandığını açığa çıkarıyor. O halde bu kalemlerdeki tüketimi azaltmamız gerekiyor. İşte tam da bu noktada, ülkemizdeki binaların enerji tüketimini azaltmak için birtakım yöntemler geliştiriliyor. Enerji Kimlik Belgesi uygulaması bu yöntemler içinde en kapsamlı olanı.
Enerji Kimlik Belgesi (EKB), konut, ticari ve endüstriyel olmak üzere, 50 m2’nin üstündeki binaların enerji performansını gösteren bir belge. Bu belgeyle binaların, tıpkı beyaz eşyalardaki gibi A ve G harfleri aralığında Enerji Sınıfı belirleniyor. “A sınıfı” en verimli yani enerji tasarrufu en yüksek binaları, “G sınıfı” ise en verimsiz binayı sembolize ediyor. Bir binanın enerji verimli sayılabilmesi için, en az C sınıfına ait olması gerekiyor. Binanın Enerji Kimlik Belgesinin en az C sınıfında çıkması için de, yalıtım ve ısıtma – soğutma sistemlerinin istenen verimliliği sağlaması gerekiyor. EKB, yeni binalar için zorunlu bir uygulama. Eğer bina EKB alamazsa, belediyeden iskân yani yapı kullanma izni de alamıyor. Yeni binaların 1 Ocak 2011 tarihinden itibaren Enerji Kimlik Belgesi alması zorunlu. Mevcut binalar ise 2017 yılından itibaren, geçiş döneminin ardından bu uygulamaya tabi olacak. Gerekli teşviklerin sağlanması halinde 2023 yılında; en az 10 milyon konut ile birlikte ticari ve hizmet binalarının tamamında, belirlenen standartları sağlayan ısı yalıtımı ve enerji verimli sistemlerin bulunması hedefleniyor.
Yönetmeliğin kapsamı hayli geniş
Konut, ticari ve endüstriyel binaların enerji ihtiyacı, yalıtım özellikleri, ısıtma-soğutma sistemlerinin verimi ile binanın enerji tüketim sınıflandırması gibi bilgileri barındıran Enerji Kimlik Belgesi uygulaması; Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği’nin (BEP) sadece bir kısmını oluşturuyor. BEP Yönetmeliği, mevcut ve yeni binalarda şu kalemleri kapsıyor:
• Mimari tasarım,
• Isı yalıtımı,
• Mekanik tesisat,
• Otomasyon,
• Aydınlatma,
• Yenilenebilir enerji kullanımı,
• Kojenerasyon sistemleri.
Yönetmelik bu kalemleri gözeterek;
• Asgari performans kriterlerini,
• Enerji performansı hesaplama usullerini,
• Enerji Kimlik Belgesi düzenlenmesini,
• Bina denetleme ve periyodik kontrollerini,
• Yetkilendirmeleri ve etkilerin düzenlenmesini içeriyor.
Yönetmeliğin kapsamı dışındaki binalar ise şöyle tanımlanıyor:
• Sanayi alanlarında üretim faaliyeti yürüten binalar,
• Kullanım ömrü 2 yıldan az olan binalar,
• Toplam kullanım alanı 50 m2’nin altında olan binalar,
• Isıtma ve soğutmasına ihtiyaç duyulmayan depo, ardiye, atölye vb. binalar.
EKB uygulamasıyla yeni iş alanları doğacak
Yönetmelikten de anlaşıldığı gibi, EKB uygulaması sadece yalıtımla sınırlı değil. Yönetmelikle binanın mimari tasarımından ısıtma, soğutma, havalandırma, iklimlendirme, sıcak su sistemleri, otomatik kontrol sistemleri, aydınlatma sistemleri, ısı pompası, kojenerasyon sistemlerine kadar oldukça geniş alanda ayrıntılı bilgi ve kriter yer alıyor. Dolayısıyla EKB, mimariden ısıtma-soğutma sistemlerine, ısı yalıtımından bilgi teknolojileri sektörüne kadar geniş yelpazedeki alt sektörleri kapsıyor. Uygulamanın eğitim süreçleri dikkate alındığında eğitim sektörü, kurulacak enerji danışmanlık şirketleri ile danışmanlık sektörü, verilerin derlenmesinde ölçme-değerlendirme ve araştırma sektörler, EKB’nin açacağı yeni alanlar olacak. Enerji yöneticisi ve enerji etüt uzmanı gibi yeni yeni iş alanlarının gelişmesi bekleniyor. BEP Yönetmeliğinde, uygulamada yer alacak meslek gruplarının görev ve yetkileri şöyle belirlendi:
Tasarımcı mühendis ve mimarlar: BEP Yönetmeliğine uygun tasarım yapmak.
EKB düzenlemesine yetkili kuruluşlar: BEP Yönetmeliğine uygun EKB düzenlemek.
İlgili idareler, yapı denetim mekanizmaları: BEP Yönetmeliğine uygun olmayan projelerin onaylanmaması, binalara uygun olmayan projelerin onaylanmaması, binalara ruhsat verilmemesi.
Yatırımcı kuruluşlar: BEP Yönetmeliğine uygun bina taleplerinde bulunmak.
Bina sahipleri, yöneticileri, işletmeciler: BEP Yönetmeliğine uygun işletme ve raporlama yapmak.
Uygulamacılar, üreticiler: BEP Yönetmeliğine uygun projelerin hayata geçirilmesini sağlamak.
Enerji Kimlik Belgesi’ni, EKB Uzmanları düzenleyebiliyor
Enerji Kimlik Belgesini, Enerji Kimlik Belgesi (EKB) Uzmanlığı eğitimine katılarak başarılı olmuş ve EKB Uzmanı Belgesini almış mimarlar, makine, elektrik ve inşaat mühendisleri düzenleyebiliyor. Bugün Türkiye genelinde faaliyet gösteren 10 bin 100 EKB uzmanı bulunuyor. Yönetmelik, yeni veya mevcut binalara EKB belgesi düzenlemesinde bazı farklılıklar gözetiyor. Bünyesinde EKB Uzmanı olan ve meslek odalarından alınmış Serbest Müşavir Mühendis belgesine sahip olan mühendis veya mimar bulunduran tüzel kişiler, yeni yapılacak binalara “EKB Vermeye Yetkili Kuruluş” sayılıyor. Bünyesinde EKB Uzmanı mühendis veya mimar bulunduran Enerji Verimlilik Danışmanlık (EVD) Şirketleri de, “Mevcut Binalara EKB Vermeye Yetkili Kuruluş” olarak tanımlanıyor. Mevcut binalara ilişkin uygulamanın 2017’den itibaren yürürlüğü gireceğini ve EVD şirketlerinin de bu tarihte faaliyete geçeceğini hatırlatalım.
EKB nasıl hesaplanıyor?
Enerji Kimlik Belgesi hesaplamaları Çevre ve Şehircilik bakanlığına bağlı, online çalışan BEP-TR programı ile yapılıyor. BEP-TR, Bina Enerji Performansı Türkiye kelimesinin baş harflerinden oluşuyor. Uygulamada, EKB düzenlenecek binanın mimari, mekanik, elektrik ve ısı yalıtım projelerindeki tüm bilgiler, BEP-TR programına girilerek işleniyor. Ayrıca binanın konumu, yönü, bulunduğu yer vb. bilgiler de programa işlenerek hesaplama yapılıyor. Program, girilen tüm bilgilere göre hafızasında bir referans bina oluşturuyor. Bu referans bina bilgileri aynı zamanda, girilen binanın olması gereken azami standartlara sahip hayali bir örneğini oluşturuyor. Eğer girişi yapılan bina, referans binanın standartlarını birebir karşılıyorsa C enerji sınıfını alıyor. Eğer referans bina standartlarından daha iyi yapı, mekanik, elektrik veya yalıtım özelliklerine sahipse B ve A sınıflarına yükselebiliyor. Standartları sağlayamıyorsa; D, E, F, G enerji sınıflarından birini alıyor. Uygulamada A enerji sınıfı alan binalar çok az. Çünkü bir binanın A enerji sınıfını alabilmesi için elektrik, mekanik ve yalıtım özelliklerinin çok iyi durumda olmasının yanı sıra alternatif enerji kaynaklarından da (güneş, rüzgar, toprak) yararlanıyor olması gerekiyor.
Doğru EKB edindiğinizden emin olun
2011’de başlayan EKB çalışmaları hızla devam ediyor. İnşası yeni biten evinizin EKB’si için her an kapınız çalınabilir. Bu nedenle yukarıda ilettiğimiz bilgilerin yanı sıra bazı hususlarda bilgi sahibi olmakta fayda var. İşte bunlardan bazıları:
• Enerji Kimlik Belgenizi mutlaka güvenilir bir firmaya düzenletin. EKB düzenlenmesi sırasında yapılacak usulsüzlüklerden bina sahibi ya da yönetiminin sorumlu olduğunu unutmayın.
• Sahte Enerji Kimlik Belgeleri bulunması olasılığına karşın, aldığınız Enerji Kimlik Belgenizi Çevre ve şehircilik Bakanlığı sitesinden sorgulatın.
• Enerji Kimlik Belgesi hesaplamalarında binanın tüm yapı bilgilerinin BEP-TR programına girilmesi gerektiğini unutmayınız. Binanın sadece dış duvar, kapı ve pencerelerini sisteme girip, daire, oda, merdiven bilgilerini girmeden belge düzenleyenlere karşı dikkatli olunuz.
• Enerji Kimlik Belgesi hesaplamaları birkaç saatte tamamlanabilecek kolaylıkta olabileceği gibi birkaç haftada tamamlanabilecek zorlukta da olabilir. İşin tamamlanma süresi, yapının inşaat alanına ve mimari zorluğuna bağlıdır.
(TOKİ)
