Vatandaşa, girişimciye, sanayiciye onay veren meslek odaları yarı resmi çalışıyor.Ancak toplanan büyük paraların nereye harcandığı net bir şekilde açıklanamıyor.
Türkiye'de iş yapan bütün meslek gruplarının zorunlu şekilde üyesi olduğu odalar, tartışmalı uygulamalarıyla yine gündeme geldi. Meslek mensupları bu odalara yasalarl tanınan ayrıcalıkların oda yönetimleri tarafından istismar edildiğini öne sürüyor
Meslek odaları, üye olma zorunluluğu, aidatları, 'keyfi' uygulamaları, 'denetim yetersizliği' gibi nedenlerle tartışma konusu olmaya devam ediyor.
BUGÜN'ün görüştüğü meslek mensupları, Türkiye Mühendis ve Mimar Odaları Birliği'ne (TMMOB) bağlı odaların geniş yetkilerine işaret etti. Çünkü, örneğin inşaat, ısınma ve soğutma sistemleri kurmak için gereken belgeler TMMOB'a bağlı 22 odadan alınıyor. Projeyi mühendis onaylasa bile proje sahibi bu odalara gitmeden onay alamıyor. Odalar yılda 150 bin 200 bin rapor onayliyor.
Oda üyeliği zorunlu
TMMOB'a bağlı odaların yasa ile kurulmuş yarı resmi organ olduklarını kaydeden uzmanlar, mühendislik hizmetlerinde projelerin her birisin onaylanmasının yasal zorunluluk olduğunu vurguluyor.
Üniversiteyi bitiren bir mühendisin firmalarla iş yapabilmek için odaya kayıtlı olmak zorunda olduğunu belirten uzmanlar, üyelik aidatının yıllık 62 lira olduğunu bilgisini veriyor.
Alternatif oda da kurulamadığını değinen uzmanlar, bu kurulsa bile belge verme yetkisine sahip olmadığını ifade ederek, TMMOB'un Çevre ve Şehircilik Bakanlığı kuruluş kanununda yer aldığı için önemli bir ayrıcalığa sahip olduğuna dikkat çekiyor.
En az 80 lira ödeme
TMMOB'a kayıtlı üyesi sayısı 2002'de 385 bin iken, bugün 500 bini geçti. TMMOB'un en aktif odaları ise inşaat, makine ve elektrik mühendisleri odaları. Bu odalar işyeri kurma, sızdırmazlık raporu alma, inşaat yapma gibi nedenlerle gelen kişilerden belge başına en az 80 lira alıyor. Oda rapor hazırlıyor Türk Stantları Enstitüsü'ne veriyor. Bu belgeler bir defa alınmakla da bitmiyor. Yıllık bu belgeleri yenilemek gerekiyor.
Türkiye Teknik Elemanlar Vakfı Genel Başkanı Selçuk Özdemir, TMMOB'a bağlı odaların her aşamada vatandaşa, girişimciye ve sanayiciye onay verme makamında olduğunu belirtti.
LPG dönüşüm için sızdırmazlık testlerini de odaların yaptığını belirten Özdemir, Elektrik Mühendisleri Odası aracılığıyla Ankara'daki bazı belediyelerde asansörlere de rapor şartı getirildiğini belirtti.
Özdemir, bu zorunluluğun ülkeye yaygınlaştırılacağına dikkat çekti. Makine Mühendisleri Odası Ankara Şubesi'nin 13 milyon lira geliri olduğunun tahmin edildiğine işaret eden Özdemir, odaların gelir giderlerinin Genel Kurul'da bir sayfa olarak çıkarıldığını söyledi.
'Para nereye gidiyor?'
Üye aidatları, 'olur' belgeleriyle adeta para basan odalar, denetim konusunda da çok eleştiriliyor. Sayıştay'ın yıllık denetimine dair raporların ortada olmadığına işaret ediliyor. Denetimi Cumhurbaşkanlığı Denetleme Kurumu'nun yaptığına dikkat çekilerek, incelemelerin eski çıkarılan yönetmeliklere göre yapıldığının altını çiziliyor.
Oda yönetimlerinin gelirleri 'medya', 'gösteri yürüyüşleri' ve 'üyelerin yurtiçi ile yurtdışına götürülmesi' gibi faaliyetlerde kullanıldığının raporlara yansıdığını kaydeden mühendisler, toplanan paraların nerelere harcandığı noktasında net bir cevabın verilemediğine dikkat çekiyor.
İdeolojik davranılıyor
BUGÜN'ün görüştüğü bir mühendis de geçerlilik süresi 1 yıl olan belgeler için kapı kapı dolaşan bazı işadamlarına ideolojik yaklaşıldığını belirterek, şunları iddia etti: "Belge verilir ama 7-10 gün sürer. Kendi yandaşlarına bilirkişi işi paslarlar. Mahkemeler TMMOB'dan bilirkişi talep eder ama odalar bilirkişiyi kendi yandaşlarına verir."
Odalar garabet içinde
Makine İhracatçıları Birliği Başkanı Adnan Dalgakıran, odaların hem yarı resmi kuruluş hem sivil toplum örgütü olarak hareket etmesini 'garabet' olarak niteledi
Odaların gereğinden fazla yetkilere sahip olduğunu Orta Anadolu Makine ve Aksamları İhracatçıları Birliği Başkanı Adnan Dalgakıran, "Gerçekte vermesi gereken hizmeti engelliyor. Adeta para ödeme yeri haline geldi. Yarı devlet kurumuyken bir yandan da kendilerini sivil toplum örgütü sayıyorlar. Ciddi bir garabet" dedi.
Yapı sembolik olmalı
Bu birliğin yapısının çok ciddi kaynaklara hükmeden bir yapı olmaktansa, daha sembolik hale getirilmesini isteyen Dalgakıran, bu örgütlerin her döneme göre bir siyasi yapıya büründüğünü hatırlattı. "Bugün makine sektöründe 30'a yakın dernek var ve genel sekreterlerinin parasını bile zor ödüyor. Odalar da ise herkesin kulağından para fışkırıyor" diyen Dalgakıran şöyle devam etti:
Mecburi üyelik kalksın
"Böylesi bir yapı siyasi iradenin müdahalesini gerektiriyor. Yeniden yapılandırma şart. Eğer şirketlerin evrak işlerini göreceklerse onunla sınırlı kalmalılar. Aynı zamanda sivil toplum örgütü rolü verilmemeli. Mecburi üyelikler kaldırılmalı. Gerçek demokrasilerde olduğu gibi gönüllülük omalı.^
Pahalı hizmet veriyorlar
Odaların iç denetim sistemlerini de eleştiren Dalgakıran, şöyle devam etti: "Klasik denetleme kurulları var ve onların kararlarını da yönetim verir. Eğer odalar evrak imzalayacak veya izin vereceklerse, sivil toplum örgütü olarak tanımlanamazlar. Ayrıca hizmet verme konusunda pahalılar. Üyelerin de bu konuda ciddi şikayetleri var. Bunların bir bir tartışılması ele alınması lazım" dedi.
'Evet' dedim diye baskıya uğradım
Anayasa referandumunda, 'evetçi oda' diye yaftalandıklarını ifade eden TMMOB Gemi Mühendisleri Odası Başkanı Osman Kolay, bu tutumunun TMMOB'nin ne denli ideolojik amaca hizmet ettiğini gösteren bir örnek olduğunu vurguladı. Kolay, "Kararımı açıkladığımda TMMOB, gereğini yapmam ve istifa etmem konusunda kınama geçti. 'Hayır' demem konusunda yoğun baskılara maruz kaldım" dedi.
Kolay, odasının TMMOB'ye olan borcunun ödenmediği için Genel Kurul'daki temsil hakkının alınacağına yönelik baskılar da gördüğünü hatırlattı. 'Evet' kararının şahsi fikri olduğunu da hatırlatan Kolay, şunları söyledi
Oda adına fikir olmaz
"Odaların bu tür konularda fikir beyan etmelerini doğru bulmuyorum. Çünkü Türkiye'de mimarlık ya da mühendislik yapmak için bir odaya kayıt yaptırmak şart. Hiçbir üye 'oda benim görüşlerimi yansıtmıyor' deyip çekip gitme şansı yok. Ayrıca referanduma sunulan Anayasa'da mesleklerle ilgili çok fazla bir şey yoktu. Olanlar da mesleğe artı değer katacak niteliğe sahipti."
Odalar öneri sunar
Kendisinin aynı zamanda ABD'deki Gemi Mühendisleri Derneği'ne de üye olduğunu hatırlatan Kolay, "Orada odalar yok. Bizde odalar neyse onlarda dernekler de öyledir. Onlarda uygulama çok farklı. Tamamıyla meslekle alakalı görüş ve öneriler sunarlar. Hiçbir zaman hükümet ne yapar karışmaz" dedi.
Nihai merci değiliz
Osman Kolay, yarı resmi kuruluşlar olmasına rağmen odaların nihai onay merci olmadığına vurgu yaparak, şunları söyledi: "Biz şekil yönüyle inceleriz. Mesleki yeterliliğe bakarız. Bir standardımız var ve ona göre projeler değerlendirilir." Kolay, ayrıca daha iyi bir oda veya birlik olmak için meslek üzerinde yoğunlaşılması gerektiğine işaret etti.
BUGÜN GAZETESİ
