Türkiye ile Orta Asya’daki Türk cumhuriyetleri arasında ticarette son dönemde dikkat çekici bir büyüme var. Geçmiş dönemde tekstil, inşaat gibi kısıtlı sektörlerle varlık gösterdiği bölge ülkelerinde artık istihdam yaratan, inovasyon sağlayan, nitelik katan projeler hayata geçiyor. Bu ülkelerden biri de Özbekistan.
Her ne kadar beklentilerin altında olan ticaret hacmi siyasi otoriteler tarafından, Türk şirketlerinin yeni yatırım planlarıyla önümüzdeki dönemde 5 milyar dolara, ardından da 10 milyar dolara çıkması hedefleniyor. Türkiye, 2023 yılı sonu itibarıyla Özbekistan’ın en büyük 4’üncü ticaret ortağı durumunda.
Özbekistan’da geçen yılsonu itibarıyla Türkiye’den 5 bin 706 firma ihracatçı, 707 firma da ithalatçı konumunda yer aldı. Türkiye’den 2022’de 1 milyar 877,5 milyon dolarlık ürün Özbekistan’a ihraç edilirken bu tutar geçen yıl 1 milyar 871,3 milyon dolar olarak gerçekleşti. Türkiye’nin ülkeden yaptığı ithalat 2022’de 1 milyar 682,5 milyon dolar, geçen yıl da 1 milyar 209,2 milyon dolar olarak kayıtlara geçti.
Böylece iki ülke arasındaki ticaret hacmi son olarak 3 milyar 80,5 milyon doları buldu. Özbekistan’a geçen yıl gerçekleştirilen yabancı yatırımların yüzde 6,4’ünü Türkiye’den yapılanlar oluşturdu. Türkiye, geçen yılki yatırımlar bazında Çin, Rusya ve Suudi Arabistan’dan sonra ülkedeki en büyük yatırımcı konumunda yer alıyor. Hedef ise ilk sırada yer almak.
Geçtiğimiz günlerde bu hedefe ulaşma konusunda iki adım atıldı. Bunlardan biri sağlık, diğeri enerji sektöründe..
Uluslararası tıbbi sağlayıcılarla ortaklıklar yoluyla sağlık hizmetlerini genişletmek isteyen Özbekistan, hatırlayacağınız üzere 2020’de kamu-özel sektör ortaklığı (PPP) modeli kapsamında dört diyaliz merkezi için bir ihale başlattı. O ihaleyi Asya Kalkınma Bankası desteğiyle Hintli Nephroplus üstlenmiş, Ağustos 2023’te Taşkent’te 160 yataklı bir tesis de dahil olmak üzere, Özbekistan genelinde halihazırda birkaç diyaliz merkezi açmıştı.
Bu modelin ikinci adımını ise Türk şirketi Sam Yapı Grubu üstlendi. PPP modeliyle Özbekistan’da diyaliz merkezleri açmak için anlaşma imzaladı. İlk adımda iki diyaliz kliniği açmayı planlayan Türk şirketi, 10 milyon dolar yani yaklaşık 240 milyon TL’lik yatırım yapacak. Projeyle sağlık merkezleri, Kaşkadarya ve Surkhandarya bölgelerinde yer alacak. Anlaşmayı Özbekistan Sağlık Bakan Yardımcısı Farhod Tashpulatov ile Sam Yapı temsilcileri imzaladı.
Özbekistan, Başkent Taşkent’te yeni kojenerasyon tesisiyle enerji verimliliğini artırmayı planlıyor. Özbek şirket “Issiqlik Elektr stansiyalari” (Issiqlik Termik Santrali) öncülüğündeki proje, 1,2 MW elektrik üretim kapasiteli ve 6,4 gigakalori (Gcal) termal enerji kapasiteli bir kojenerasyon ünitesine sahip olacak.
Projeyi de Türk şirketi Iltekno yürütecek. Her iki proje de her ne kadar sadece bir yatırım olarak görünse de, Özbekistan teknolojisi açısından önemli. Yapılacak ilk proje olan sağlık yatırımıyla Özbekistan, diyalizde işlem başına maliyeti 80 dolardan 50 dolara düşürmeyi ve böylece yılda 5 milyon dolar tasarruf sağlamayı amaçlıyor.
İkinci projede ise Türk şirketinin kullanacağı teknolojiyle her yıl 1.2 milyon metreküp doğalgaz tasarrufu sağlamayı, yüzde 80 verimlilik ve kirletici emisyonları yüzde 67 oranında azaltmayı planlıyor. Bu iki örnek, bölgedeki değişimde Türk şirketlerinin alacağı önemli rolün de işareti. Özellikle Türkiye’de iyi uygulanan sağlık alanındaki kamu-özel ortaklığı başarısıyla…
(Haber kaynağı: Kerim Ülker / Dünya Gazetesi – “Türk şirketlerden Özbekistan’a sağlık ve enerji yatırımı” başlıklı köşe yazısı)
