YIKMAK !
Depremler ve Depremlerin artcıları devam ettiği süreçte afet bölgesinde Hasar tespit çalışmaları tüm dünya literatüründe olduğu gibi “gözlemsel incelemeye“ dayanarak sürdürülmektedir.
Bu incelemede binaların kolon, perde, kiriş gibi taşıyıcı olan ve bölme duvar, kaplama gibi taşıyıcı olmayan elemanlarında oluşan hasarlarının tespit edildiği belirlenmektedir. Bu tasnife göre;
- Yıkık yapılar/Enkaz yığınları,
- Acil yıkılacak yapılar,
- Ağır Hasarlı yapılar,
- Orta Hasarlı yapılar,
- Az Hasalı yapılar,
- Hasarsız yapılar
Ortaya çıkmaktadır.
Ancak, devam eden deprem fırtınaları ve/veya yıkım ekiplerinin yıkımı esnasında yapıların yıkılırken çevresine/birbirlerine verdiği zararlar hasarın tespit edilen büyüklüğünü artırabilmektir.
Deprem Felaketlerinde; Yıkma Süreci önemli bir aşama olarak karşımızda durmaktadır. Uzmanlar Deprem bölgesindeki yıkılacak bina sayısının çok fazla olduğuna ve sektörün yetişmekte zorlanacağına Türkiye’deki konvansiyonel metotlarla bu binaları hızla yıkılmasının mümkün olmadığına ve yıkımın yıllarca sürebileceğine değinmektedir.
Patlayıcılı yıkıma dikkat çeken Uzmanlar patlayıcılı yıkımla süreçin çok daha hızlı olabileceğine işaret etmektedirler.
Ancak Türkiye’de bu alanı fazla gelişmediğine, bu alanda çok fazla patlayıcı mühendisi olmadığına patlayıcı mühendisleri yetiştirilmesini çağrı yapılmaktadır
DİKKAT: Yeni can kayıplarına neden olunmaması için yıkımlar sırasında mutlaka iş güvenliği uzmanları hazır bulunmalı. Uzmanlar yıkım faaliyetlerinde bulunmalı.
Bölgedeki çok fazla tozdan dolayı İnsanlara toz maskesi dağıtılması gerekmektedir.
Var ise Acilen belediyeler, orman Bakanlığı, vatandaş, Ordu elindeki fazla su tankerleri olan kişi ve kurumlar bölgeye gönderilmeli ve sürekli sulama yapılmalıdır.
KALDIRMAK !
11 ildeki enkaz ve moloz yığınının büyüklüğünün Erciyes Dağı kadar olacağı hesaplanıyor.
Türkiye’de bir yılda evlerden çıkan atık miktarının 30-35 milyon ton olduğu belirtilirken deprem bölgesinden çıkan/çıkacak deprem atığının, ülkemizin nerede ise 8 yıllık çöp atığının karşılık gelmektedir.
Uyarılıyor!.. Enkaz ve Molozlar uzaklaştırırken ikincil bir afet oluşturacak sorun yaratılmamalıdır.
Enkaza dönen, hasarından dolayı yıkılacaklar ve içindeki ev – işyeri malzemeleri ile birlikte atık miktarının yaklaşık 250 milyon ton olabileceği belirtilirken, binlerce enkazı / molozu yükleyecek iş makinelerine ve taşınması için 10 milyonun üstünde kamyon ihtiyacı olduğu belirtilmektedir.
Söz konusu enkazın rahat taşınması için Hafriyat kamyonları ve iş makineleri rahat çalışmalı, özel trafik düzeni iyi kurulmalıdır.
DEPOLAMAK!
Bildiğimiz gibi, Hatay’daki Milleyha Kuş Cenneti’ne deprem bölgesinden kaldırılan moloz ve çöplerin döküldüğü haberi doğal yaşam ve çevre gönüllülerini harekete geçirmiş ve Bakanlıkça gerekli önlemin alınarak kaldırılacağı bilgisi paylaşılmıştı.
Umarım ve dilerim Enkazın taşınacağı/taşındığı yerde de gerekli tedbirler alınmakta, yer altı sularına karışması önlenmekte, tarım yapılan araziler ile ilişkisi kesilmekte, çevresel kirliliğe sebep olacak alanlarda depolanmamalıdır.
Bu doğrultuda bu alanların ve alınan önlemlerin paylaşılmasında, paylaşıldı ise güncellenmesinde fayda vardır.
GERİ DÖNÜŞÜM !
Dikkat Çekilen Konular;
Öncelikli olarak enkazlar kentlerin dışındaki geçici depolama alanlarına hızla taşınması…
Ardından ayrıştırma sürecinin planlanması…
- Moloz atıklarının baş edilecek boyutta olmadığı ve azaltılması gerekliliği,
- Molozların içinde yer alan, ahşap, demir, çelik, plastik, alüminyum, ev eşyaları gibi malzemelerin teker teker ayrıştırılması,
- Eski binalarda tehlike sınıfında izolasyon ürünleri, zararlı plastik ürünler, asbest gibi zararlı kanserojen asbest materyaller olduğu, Asbest söküm uzmanlarının sahada denetim yapıp bunları işaretlemesi ve bu alanların uzmanlarca sökülmesi gerekliliği,
- Enkaz ve molozlara karışan değerli taş – altın – gümüş gibi ziynet eşyalarının takıların ayrıştırılma süreci,
Son olarak kalıcı bertaraf tesislerinde atıkların geri dönüşümü sağlanacak.
Deprem enkazının yönetimi işleri, söz konusu atıkların sadece hafriyat atığı olmaması nedeniyle atıkların niteliği gereğince insan ve çevre sağlığı, gelecek nesiller adına konusunda uzman, ilgili lisans ve tecrübelere sahip olan uzmanlarca yürütüldüğüne inanıyorum.
Atığın yüzeydeki durumuna değindiğim bu yazımda; daha zarar gören alt yapılar, yıkılan yerde inşa edilecek binaların hafriyatlarının ne olacağını gündeme getirmedik.
YAPMAK!
Beşik gibi sallanan bölgede kalıcı konut;
4 aylık süreç 17 güne sığarak 8,550 defa ( 3 dakika da 1 ) Arcı sarsıntı yaşayan bir bölgede kalıcı yerleşim yerlerinde yer kabuğunun bu hareketliliğinde uygulanacak “temel atma – beton dökme – süreci yönetme“ teknikleri hakkında bilgilendirilmede bulunulması ihtiyacı vardır.
