Kayaları oyup kanal yaptılar, kilometrelerce mesafeden su taşıdılar, suların depolanması için kayaları oyup onlarca sarnıç oluşturdular..
2019 yılında Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi’ne alınan Diyarbakır ile Mardin arasındaki Çınar ilçesinde bulunan tarihi Zerzevan Kalesi’ndeki 1800 yıllık en az 8 kilometre uzunluğundaki su kanalları ve sarnıçları ihtişamını koruyor.
Roma İmparatorluğu döneminde askeri yerleşim yeri olan kalenin geçmişi 3 bin yıl öncesine dayanıyor. Savunma amaçlı hakim bir noktada bulunan kalenin su sistemine hayran olmamak elde değil. Günümüze kadar uzanan sistem adeta bir mühendislik harikası. Kanallar yapılırken milimetrik eğimlerin kullanıldığını belirten Doç. Dr. Aytaç Coşkun, suyun kaynağından bırakıldığı anda doğrudan kaleye geldiğine dikkat çekerek bunun Roma’nın hem mimarlıkta hem de mühendislikte ne kadar ileri düzeyde olduğunu gösterdiğini söyledi.
Suyun kaynağından kaleye ulaştırılmasının zorluğu göz önüne alındığında o dönemde bunun nasıl yapıldığı halen merak ediliyor. Kayaların içine oyulan su kanalları yaklaşık 1800 metrelik bir geçmişe sahip. Kanalın uzunluğu tam olarak bilinmemekle beraber Zerzevan Kalesi’ne en yakın su kaynağı 8 kilometre uzaklıkta bulunuyor. Bu nedenle tarihi su kanalının da en az 8 kilometre uzunlukta olduğu tahmin ediliyor.
Derinliği yer yer 1.5 metreyi bulan kanallarla kaleye ulaşan su önce 22 metre uzunluğunda, 11 metre genişliğinde, 20.5 metre derinliğinde 4 bin ton su kapasiteli devasa büyüklükteki ana depoyu dolduruyor. Ana depoyu dolduran su daha sonra diğer küçük sarnıçlara akıyor. Şu ana kadar 53 küçük sarnıç tespit edilmekle birlikte sarnıç sayısının daha fazla olduğu düşünülüyor.
Doç. Dr. Coşkun, o dönemlerde kalede 1400 civarında sürekli yaşayan nüfus olduğunu, kuşatma dönemlerinde çevre halkının da kaleye sığınmasıyla birlikte kale nüfusunun 10 binlere çıktığını ifade ederek Romalıların bu sistem sayesinde yüzyıllar boyunca en zor zamanlarda bile su sıkıntısı yaşamadıklarına dikkat çekti.
